Efekt metaboliczny a soki

prof. dr hab. n. med. Wojciech Cichy
em. Kierownik I Katedry Pediatrii i Kliniki Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Istnieje przekonanie, że 100% sok owocowy, ze względu na obecność cukrów prostych i niską zawartość błonnika, a także płynną konsystencję, może mieć negatywny wpływ na kontrolę stężenia glukozy w surowicy krwi i masę ciała. Poglądy opierają się raczej na przypuszczeniach niż na solidnych dowodach naukowych. Istnieją jednak badania, analizujące wpływ spożycia soku owocowego na wybrane parametry metaboliczne, które sugerują, że 100% soki owocowe nie mają negatywnego wpływu na homeostazę glukozy i insuliny ani też nie przyczyniają się do rozwoju cukrzycy typu 2.

KONTROLA GLIKEMII I RYZYKO ROZWOJU CUKRZYCY

W metaanalizie Murphy’ego i wsp.19 zebrano dane z 18 randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych (RCT) obejmujących łącznie 960 osób dorosłych i analizujących wpływ spożycia 100% soku owocowego na wybrane parametry kontroli glikemii. Duża część badanej populacji miała nadwagę lub zaburzenia metaboliczne, takie jak hipercholesterolemia lub cukrzyca typu 2 (CT2). W porównaniu z grupą kontrolną, spożycie 100% soku owocowego nie miało istotnego wpływu na stężenie glukozy na czczo, wskaźnik HOMA-IR20, stężenie insuliny i poziom hemoglobiny glikowanej (marker długotrwałego wyrównania stężenia glukozy). Uzyskane wyniki sugerują, że spożycie 100% soku owocowego ma neutralny wpływ na kontrolę glikemii.

 

W innej metaanalizie zebrano 12 RCT obejmujących 412 osób dorosłych z otyłością, czynnikami ryzyka rozwoju CT2 lub choroby sercowo-naczyniowej. W połowie analizowanych badań spożycie soku owocowego wynosiło 400 ml dziennie lub więcej. Jednak wyniki były podobne do tych uzyskanych w poprzedniej metaanalizie. Zaobserwowano, że spożycie 100% soku owocowego nie wpłynęło znacząco na poziom glukozy na czczo, ani na stężenie insuliny. Te dwa czynniki mogły mieć wpływ na uzyskane wyniki. Wbrew oczekiwaniom, 100% sok owocowy nie ma wysokiego IG.

Międzynarodowe tabele IG22 wskazują, że 100% sok jabłkowy ma IG=41, podczas gdy 100% sok pomarańczowy ma IG=50 – obie wartości są niższe od IG chleba pełnoziarnistego (IG=74) i owsianki (IG=55).

Innym powodem może być wysoka zawartość związków polifenolowych w 100% soku owocowym. Sugeruje się, że polifenole odgrywają ważną rolę w regulacji proporcji glukoza-insulina, ponieważ mogą hamować wchłanianie glukozy, stymulować wydzielanie insuliny i wychwyt glukozy przez komórki oraz modulować szlaki sygnalizacji komórkowej, jak również wpływać na ekspresję genów. W metaanalizie Xi i wsp. analizowano wyniki z czterech prospektywnych badań kohortowych i stwierdzono, że konsumpcja 100% soku owocowego nie jest związana z ryzykiem wystąpienia CT2 (RR = 1,03, p = 0,62).

 

CZYNNIKI RYZYKA CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH

Zespół metaboliczny – Silveira i wsp. przeprowadzili badanie, w trakcie którego ochotnicy pili codziennie przez 8 tygodni 100% sok z czerwonych pomarańczy (zawierający likopen). W porównaniu z grupą kontrolną, spożycie soku pomarańczowego wiązało się z obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi i zmniejszeniem insulinooporności, a także wykazywało działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i obniżające stężenie lipidów. Wszystkie zaobserwowane efekty mogą odgrywać istotną rolę w zapobieganiu rozwojowi zespołu metabolicznego.

Profil lipidowy – Cesar i wsp.25 zrekrutowali do badania dorosłe osoby o podwyższonym lub prawidłowym stężeniu cholesterolu. Grupa badana przez 60 dni spożywała 750 ml soku odtworzonego z soku zagęszczonego dziennie. U osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu na początku badania stężenie cholesterolu o niskiej gęstości (LDL-C) zmniejszyło się po zakończeniu okresu interwencyjnego. Jednocześnie stężenie cholesterolu o dużej gęstości (HDL-C) wzrosło po okresie interwencyjnym. Uzyskane wyniki sugerują, że sok pomarańczowy może ułatwiać transfer wolnego cholesterolu do frakcji HDL.

W innym badaniu, wykazano również, że sok pomarańczowy może wpływać na poziom lipidów w populacji osób aktywnych. W jednym z badań 13 kobiet wypijało dziennie 500 ml soku pomarańczowego i uczestniczyło w jednogodzinnym treningu

aerobowym trzy razy w tygodniu przez trzy miesiące. W populacji badanej stężenie cholesterolu LDL-C zmniejszyło się o 15%, podczas gdy stężenie HDL-C wzrosło o 18%. W grupie kontrolnej nie odnotowano znaczących zmian w stężeniu cholesterolu. Oznacza to że sok pomarańczowy utrzymuje prawidłowy poziom cholesterolemii w zakresie ilościowym i jakościowym.

W ostatnio przeprowadzonym przez Ribeiro i wsp. badaniu 27, 78 otyłych pacjentów zostało przydzielonych do dwóch grup. W grupie badanej przez 12 tygodni stosowano dietę redukcyjną wraz z 500 ml 100% soku pomarańczowego, a w grupie grupie kontrolnej stosowano standardową dietę niskokaloryczną bez soku. Taka ilość soku przekraczała ponad dwukrotnie spożycie zalecane w Europie, mimo to nie hamowała utraty masy ciała, ale wiązała się z większym spożyciem witaminy C i kwasu foliowego – odpowiednio o 62% i 39%. Spożycie energii nie uległo zmianie, podczas gdy stężenie insuliny i profil lipidowy uległy znacznej poprawie w grupie badanej w stosunku do grupy kontrolnej. Przegląd systematyczny 22 badań z udziałem dzieci przeprowadzony przez Crowe-White i wsp.28 wykazał, że spożycie 100% soku owocowego pomogło w dostarczeniu do organizmu korzystnych składników odżywczych bez przyczyniania się do rozwoju otyłości. Potwierdza to niedawna metaanaliza ośmiu prospektywnych badań z udziałem ponad 34 tys. dzieci, która nie znalazła statystycznego i klinicznego związku pomiędzy spożyciem 100% soku owocowego a wskaźnikiem masy ciała z-score.

Źródła:

Murphy MM et al. (2017) 100% Fruit juice and measures of glucose control and insulin sensitivity: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Journal of Nutritional Science 6 (e59): 1-15.
HOMA-IR; Homeostatic Model Assessment of Insulin Resistance. Wskaźnik oceny funkcji komórek ß trzustki i wrażliwości na insulin.
Wang B et al. (2014) Effect of fruit juice on glucose control and insulin sensitivity in adults: a metaanalysis of 12 randomized controlled trials. PLoS One 9(4):e95323. 22 Atkinson RD et al. (2008) Diabetes Care 2008 Dec; 31(12): 2281-2283. //care.diabetesjournals.org/content/31/12/2281
Xi B et al. (2014) Intake of fruit juice and incidence of type 2 diabetes: a systematic review and meta- analysis. PLoS ONE 9: e93471.
Silveira JQ et al. (2015) Red-fleshed sweet orange juice improves the risk factors for metabolic syndrome. Int J Food Sci Nutr 66(7):830-6.
Cesar TB et al. (2010) Orange juice decreases low-density lipoprotein cholesterol in hypercholesterolemic subjects and improves lipid transfer to high-density lipo- protein in normal and hypercholesterolemic subjects. Nutr Res 30(10):689-94
Aptekmann NP & Cesar TB (2010) Orange juice improved lipid profile and blood lactate of overweight middle-aged women subjected to aerobic training. Maturitas 67(4):343-7.
Ribeiro C et al. (2017) Orange juice allied to a reduced-calorie diet results in weight loss and ameliorates obesity-related biomarkers: A randomized controlled trial. Nutrition 38:13-19.
Crowe-White K et al. (2016) Impact of 100% Fruit Juice Consumption on Diet and Weight Status of Children: An Evidence-based Review. Crit Rev Food Sci Nutr 56(5):871-84
Auerbach BJ et al. (2017) Fruit juice and change in BMI: a meta-analysis. Pediatrics 139: pii e20162454