Polska jest dużym producentem malin i dlatego rynek nasz jest dobrze zaopatrzony, zarówno w maliny świeże, jak i mrożonki i przetwory z tych owoców. Dobrej jakości owoce świeże są dostępne od wiosny do późnej jesieni, a ich cena nie jest wygórowana. Gros owoców pochodzi z uprawy roślin w warunkach polowych.
Panie Profesorze, co spowodowało, że Polska należy do grona dużych producentów malin?
Osiągnięcie przez Polskę dużego potencjału produkcyjnego w zakresie produkcji malin było możliwe dzięki rewolucji odmianowej, jaka dokonała się w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci. Jej istota polegała na wyhodowaniu i wprowadzeniu do uprawy towarowej nowych odmian maliny, mających zdolność do wytwarzania owoców także w okresie letnio-jesiennym. Ta grupa nowych odmian poszerza obecnie asortyment odmian owocujących tylko w okresie wiosenno-letnim, które potocznie zwane są odmianami letnimi lub tradycyjnymi.
Zacznijmy może od tych pierwszych. Czym charakteryzują się letnie odmiany maliny?
Maliny letnie (tradycyjne) jeszcze 20-30 lat temu stanowiły w Polsce podstawę produkcji owoców tego gatunku. Chociaż system korzeniowy (karpy) roślin maliny żyje w glebie przez wiele lat, to z punktu widzenia wzrostu, rozwoju i owocowania maliny letnie to rośliny dwuletnie. W pierwszym roku wiosną z karpy wyrastają ulistnione pędy, które do jesieni, w zależności od odmiany i sposobu pielęgnacji roślin, osiągają wysokość od 2,0 do 2,5 m, a nawet więcej. U niektórych odmian pędy te mogą się słabiej lub mocniej rozgałęziać, tworząc na pędach głównych pędy boczne. U roślin zdrowych z jednej karpy wyrasta co najmniej kilka pędów głównych i w takiej postaci pędy te zimują. Wiosną następnego roku, z pąków osadzonych na tych pędach, jeżeli tylko nie zostały uszkodzone zimą przez mróz, na całej ich długości, wyrastają młode pędy boczne (latorośle), które w większości są pędami owoconośnymi. Na nich pojawiają się kwiatostany z kwiatami. Kwiatostany (pędy kwiatostanowe) mają różną długość, zależy to od odmiany i sposobu pielęgnacji roślin.
Kiedy kwitną maliny?
Kwitnienie odmian tradycyjnych w Polsce rozpoczyna się zazwyczaj około 10-15 maja. W obrębie tej samej odmiany jest mocno rozciągnięte w czasie i trwa zwykle około 2 tygodni. Najwcześniej rozwijają się kwiaty położone w wierzchołkowej części kwiatostanu, one też są największe. Kwiaty maliny są kwiatami obupłciowymi, mają liczne słupki (organy żeńskie) osadzone na wypukłym dnie kwiatowym i równie liczne pręciki z pylnikami (organy męskie) umieszczone dookoła dna kwiatowego. Poniżej dna kwiatowego powstaje dużo słodkiego nektaru, przywabiającego owady zapylające. Malina jest uważana za roślinę samopłodną, czyli zawiązanie i rozwój owoców może się odbywać w wyniku zapylenia kwiatu własnym pyłkiem, jeżeli tylko zostanie on umieszczony na znamionach słupków. Tę rolę spełniają głównie pszczoły.
Czy któraś z form zapylania może dać lepsze efekty?
Najnowsze wyniki badań pokazują, że lepsze owocowanie maliny można uzyskać w wyniku zapylenia krzyżowego, czyli pyłkiem pochodzącym z kwiatów innej odmiany, dobrze dobranej jako zapylacz (źródło pyłku). Po zapyleniu (zapłodnieniu) powstaje zawiązek owocu, a następnie dojrzały owoc. Okres od zapylenia do zbiorów pierwszych owoców trwa, zależnie od przebiegu pogody, około 30 dni. W Polsce zbiory owoców odmian letnich trwają około 3-4 tygodnie, kończą się zazwyczaj w drugiej połowie lipca. Po zakończonych zbiorach pędy, z których zebrano owoce zamierają i powinny być od razu usunięte, co umożliwia lepszy wzrost i rozwój nowych, młodych pędów, wyrastających z karpy korzeniowej, które wydadzą owoce w roku następnym.
Proszę powiedzieć, czym różnią się od siebie poszczególnie odmiany malin tradycyjnych?
Na rynku jest wiele dostępnych odmian malin tradycyjnych. Różnią się one siłą wzrostu roślin, terminem dojrzewania, wyglądem i smakiem owoców itp.
A czy jest jakaś odmiana, którą szczególnie Pan poleca?
Szczególnie godna polecenia jest dość powszechnie uprawiana w Polsce szkocka odmiana ‘Glen Ample’. Jest plenna, wytwarza duże i smaczne owoce, a jej pędy nie posiadają kolców. Bezkolcowość pędów bardzo ułatwia prowadzenie zbiorów i wszelkich prac pielęgnacyjnych. Przy uprawie odmian tradycyjnych, z uwagi na długość pędów, należy montować konstrukcję dla utrzymywania tych pędów w pozycji pionowej, w ten sposób powstaje zwarty szpaler maliny. W przeciwnym razie długie pędy obciążone owocami pokładają się na ziemi, co bardzo obniża, a nawet dyskwalifikuje jakość owoców.
Czy mógłby Pan opowiedzieć więcej na temat jesiennych odmian maliny?
Drugą grupę odmian maliny, powszechnie uprawianych w Polsce od początku lat 90. ubiegłego wieku, stanowią maliny zaliczane do odmian jesiennych, potocznie nazywanych też powtarzającymi owocowanie. Tak owocujące maliny znane były od dawna, ale przełomem było wyhodowanie, w końcu lat 60. ubiegłego wieku w USA (Rolnicza Stacja Doświadczalna Geneva, w Stanie Nowy Jork) odmiany ‘Heritage’. Odmiana ta pod względem plenności i jakości wytwarzanych owoców, bardzo przewyższała wszystkie inne znane wcześniej. Dlatego została szybko wprowadzona do uprawy towarowej udowadniając, że uprawa takich odmian jest opłacalna, bo umożliwia uzyskiwanie świeżych i dobrej jakości malin także w okresie letnio-jesiennym, w czasie 2,5-3 miesięcy. Dalsze intensywne prace hodowlane nad otrzymaniem takich odmian, prowadzone także w Instytucie Ogrodnictwa (w Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym w Brzeznej), umożliwiły otrzymanie polskich odmian jesiennych, takich jak ‘Polana’ i ‘Polka’, a w ostatnich latach także ‘Poemat’ czy ‘Polonez’. Zwłaszcza dwie pierwsze odmiany uzyskały duże uznanie producentów malin, nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Europy, a nawet świata. Odmiany jesienne bardzo różnią się od odmian letnich pod względem biologii wzrostu, kwitnienia i owocowania.
Czym różni się odmiana jesienna od letniej?
Najważniejsza różnica polega na tym, że wytwarzają one kwiaty i owoce na młodych pędach wyrastających bezpośrednio z karpy krzewu, czyli już w pierwszym roku wegetacji. Pędy te są więc typowymi latoroślami (pędami wyrastającymi w ciągu lata), nazywa się je też pędami pierwszego roku lub popularnie „pędami tegorocznymi”. Prawie wszystkie pędy malin jesiennych wytwarzają kwiatostany, najobficiej w wierzchołkowej części pędu, ale kwiatostany wyrastają także z kątów liściowych pędów, a nawet bezpośrednio z pędów, często na całej ich długości. Ponieważ proces wyrastania kwiatostanów/kwiatów jest bardziej rozciągnięty w czasie niż u odmian letnich, dlatego rozciągnięte w czasie są również kwitnienie, dojrzewanie i zbiór owoców – przeważnie od końca lipca do końca października. Krzewy odmian jesiennych odznaczają się znacznie słabszą siła wzrostu niż krzewy odmian letnich. Ich pędy przeważnie uzyskują wysokość od 100 do 150 cm. Dlatego odmiany jesienne na ogół nie wymagają stosowania konstrukcji wspierającej. Po zbiorach pędy odmian jesiennych powinny być wycięte. Najlepiej robić to wczesną wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji, przycinając je na wysokość od 2-5 cm nad ziemią.
Czy ma Pan jakaś złotą radę dla osób, które są zainteresowane uprawą malin?
Najlepszym sposobem na uzyskanie dobrego plonowania malin jest nie tylko właściwa pielęgnacja roślin po posadzeniu, ale także zakup sadzonek w renomowanej szkółce. Jest to gwarancją że nabywany materiał nasadzeniowy jest tożsamy z poszukiwaną odmianą. Daje to też pewność, że nabywany materiał jest wolny od groźnych chorób i szkodników, które mogą być przyczyną słabego owocowania, a nawet zamierania roślin po posadzeniu na plantacji, w ogrodzie czy na działce.
“”
