Marchew (łac. Daucus carota) jest popularnym w naszej szerokości geograficznej warzywem. Powinniśmy korzystać z jej łatwej dostępności, ponieważ warzywo to jest skarbnicą prozdrowotnych substancji. Przede wszystkim marchew jest cennym źródłem związków karotenoidowych. Karotenoidy to naturalne barwnikami odpowiadające za pomarańczowy kolor warzyw i owoców. Wyróżnia się kilka rodzajów karotenoidów, część z nich jest prekursorem witaminy A (prowitaminą A), co oznacza, że organizm może w razie potrzeby wytworzyć z niego witaminę A (retinol). Wśród karotenoidów będących prowitaminą A wyróżnia się β-karoten (beta-karoten), α-karoten i β-kryptoksantynę, natomiast jest również szereg innych cennych dla naszego organizmu karotenoidów, takich jak:
- likopen
- luteina
- zeaksantyna
- astaksantyna
- kantakstantyna
- fukoksantyna
Spośród wszystkich karotenoidów w marchewce znajduje się najwięcej β-karotenu (6-11mg%)[1] czyli prowitaminy A, której jest też najbogatszym źródłem spośród wszystkich dostępnych warzyw i owoców. Witamina A jest ważna dla wzroku, układu odpornościowego, sercowo-naczyniowego. Niedobór retinolu jest przyczyną suchej łuszczącej się skóry, dlatego odpowiednie spożycie β-karotenu zabezpiecza przed niedoborem witaminy A. β-karoten znany jest ze swych dobroczynnych właściwości dla wyglądu, nadaje on skórze piękny odcień opalenizny oraz stymuluje produkcję włókien kolagenowych. Prawidłowy poziom kolagenu wpływa na jędrność skóry a pośrednio na tworzenie się zmarszczek. Oprócz wpływu na urodę β-karoten ma działanie ogólnoustrojowe, ze względu na właściwości antyoksydacyjne polegające na usuwaniu wolnych rodników z organizmu, wpływa profilaktyczne na rozwój wielu chorób m.in. nowotworów. Według Raportu wydanego przez Światową Fundację Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund– WCRF) i Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (American Institute for Cancer Research – AICR)[2], produkty spożywcze zawierające karotenoidy prawdopodobnie wykazują ochronne działanie w stosunku do nowotworów: jamy ustnej, gardła, krtani i płuc. Prawdopodobny związek istnieje również między spożyciem β-karotenu, a rozwojem nowotworu przełyku. Karotenoidy współdziałając również z odpowiednimi lipoproteinami, zapobiegają utlenianiu tak zwanego „złego” cholesterolu (czyli lipoprotein o niskiej gęstości – LDL), co w efekcie przeciwdziała zmianom miażdżycowym i zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia.[3] Co ważne, obróbka termiczna zwiększa przyswajalność karotenoidów w przewodzie pokarmowym, co za tym idzie organizm w lepszym stopniu wykorzystuje te cenne składniki.
Marchewka zawiera również związki fenolowe z grupy fenolokwasów (kwas chlorogenowy i izochlorogenowy). Z licznych badań wynika, że związki te mają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Nie tylko surowa marchewka dostarcza tych cennych substancji, jak pokazują wyniki badań np. sok pasteryzowany z marchwi zawiera istotnie więcej kwasów fenolowych w porównaniu z sokiem świeżym i surowymi owocami[4]. Należy pamiętać że β-karoten wchłania się najlepiej w obecności tłuszczu, dlatego warto sok spożywać razem z posiłkami. Warto pamiętać, że, przy wyborze przetworów z owoców i warzyw, w tym także soków możemy szukać tych najwyższej jakości i np. zwracać uwagę na oznaczenia na etykietach, które posiadają wybrane artykuły rolno-spożywcze – np. te ze znakiem Certyfikowany Produkt (CP), który to wyróżnia produkty owocowe i warzywne, o najwyższej jakości i bez sztucznych dodatków i cukru. Co więcej, soki ze znakiem CP charakteryzuje wysoka zawartość składników odżywczych takich jak witaminy, składniki mineralne i inne fitoskładniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu.
[1] Piotr Domaradzki, Agnieszka Malik, Wiesław Wójcik, Zawartość β-karotenu i witaminy c w wybranych produktach z marchwi, bromat. chem. toksykol. – XLIII, 2010, 2, str. 118 – 123
[2] WCRF. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. 2007
[3] Horbowicz M.: Warzywa przeciwdziałające chorobom cywilizacyjnym. Hasło Ogrodnicze, 2003; 9: 78-79
[4] E. Hallmann, M. Sikora, E. Rembiałkowska, K. Marszałek, J. Lipowski The influence of pasteurization process on nutritive value of carrot juices from organic and conventional production „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2011, Vol. 56(3)
