Co odpowiada za kolor marchewki, dyni czy pomidora? Ich barwę determinują karotenoidy. I choć żółte, pomarańczowe, czy czerwone kolory owoców i warzyw cieszą oko, to jednak największymi ich zaletami są właściwości antyoksydacyjne – niwelują szkodliwe działanie reaktywnych form tlenu oraz tzw. wolnych rodników, które przyspieszają procesy starzenia się komórek i mogą prowadzić do rozwoju chorób nowotworowych. Dodatkowo, znajdzie się jeszcze kilka powodów, dla których warto włączyć produkty zawierające karotenoidy do codziennej diety.
Karotenoidy to bardzo duża grupa związków, które mają znaczący wpływ na organizm człowieka. Do dnia dzisiejszego zidentyfikowano ich ponad 600[1], a najlepiej znane jest sześć związków: α-karoten, β-karoten, β-kryptoksantynę, luteinę, likopen oraz zeaksantynę. Każdy z nich zmniejsza tzw. stres oksydacyjny – stan, w którym jest zakłócona równowaga pomiędzy powstawaniem wolnych rodników a zdolnością organizmu do ich usuwania, czyli detoksykacji i regeneracji. Dzięki licznym badaniom naukowym właściwości karotenoidów i ich wpływ na ludzki organizm są coraz lepiej znane.
Ochrona przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych
Karotenoidy, w szczególności luteina oraz zeaksantyna, wykazują ochronne właściwości przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.[2] Prawdopodobnie są odpowiedzialne za ochronę oka przed promieniami słonecznymi i uszkodzeniami oksydacyjnymi. Eksperci są zdania, że ich ochronny wpływ wynika z właściwości antyoksydacyjnych oraz filtrowania niebieskiego promieniowania, które jest odpowiedzialne za uszkodzenia fotoreceptorów oraz nabłonka barwnikowego siatkówki.[2][3][4] Z kolei β-karoten, który znajdziemy np. w soku marchwiowym, zapobiega powstawaniu oparzeń słonecznych.[1] Z drugiej strony odpowiada on za utrzymanie zdrowej opalenizny na dłużej, dlatego doceniany jest m.in. w kosmetologii.
β-karoten to prowitamina A
Jedną z substancji, z których w organizmie może powstać witamina A, jest β-karoten. Proces ten jest o tyle istotny, że sama witamina jest odpowiedzialna za widzenia, a także bierze udział w procesach zachodzących w siatkówce.[1] Dodatkowo wspiera funkcjonowanie błon śluzowych. Wykazuje także właściwości wspierające funkcjonowanie układu odpornościowego oraz wpływa na metabolizm żelaza. Witamina jest także istotna w procesie zapłodnienia oraz rozwoju płodu, dlatego warto ją dostarczać wraz z warzywami i owocami w rekomendowanych ilościach – 800 µg dziennie.
Antynowotworowe właściwości karotenoidów
Dotychczasowe badania naukowe potwierdzają, że związki z grupy karotenoidów wykazują nie tylko działanie zmniejszające ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, ale także opóźniające proces ich rozwoju. Przykładowo, likopen według ekspertów wykazuje właściwości zapobiegawcze w rozwoju nowotworu prostaty oraz szyjki macicy.[5] Badacze potwierdzili ponadto, że karotenoidy spowalniają proces namnażania się komórek nowotworowych,[6], [7], [8], co ma ogromnie znaczenie w walce z chorobą.
Gdzie szukać karotenoidów?
Dobroczynne związki z grupy karotenoidów odnajdziemy w warzywach i owocach o żółtym, pomarańczowym czy czerwonym odcieniu – marchewce, pomidorach, morelach, papryce czerwonej, ale też w zielonych np. jarmużu i szpinaku, w których żółto-czerwona barwa karotenoidów jest przykryta przez zielone barwniki chlorofilowe. Co ważne, niektóre z karotenoidów, takie jak likopen, warto spożywać w przetworach. Przykładowo, pasteryzacja, czyli chwilowe podgrzanie, sprawia, że przyswajalność likopenu z soku pomidorowego wzrasta nawet trzykrotnie! Z kolei sok marchwiowy jest świetnym rozwiązaniem dla przyjęcia odpowiedniej, dziennej dawki prowitaminy A. W sklepie wystarczy zwracać uwagę na oświadczenia żywieniowe i zdrowotne na etykiecie opakowania. Informują one o zawartości danego składnika oraz jego wpływie na zdrowie – takie komunikaty odnajdziemy np. na opakowaniach produktów z logo CP. To oznaczenie jest dedykowane produktom z owoców i warzyw, takim jak soki czy smoothie, których właściwości prozdrowotne są potwierdzone z uwagi na znaczące ilości zawartych w nich witamin (np. β-karotenu) i składników mineralnych.
