Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) jest powszechnie uprawiana na plantacjach towarowych, a także chętnie sadzona na działkach i w ogrodach przydomowych. Polska jest największym producentem tych owoców wykorzystywanych głównie przez przemysł przetwórczy i zamrażalniczy do produkcji soków zagęszczonych , soków NFC i mrożonek. Większość tych półproduktów lub gotowych przetworów jest eksportowana na rynki różnych krajów Europy i świata. Aktualnie w uprawie towarowej znajdują się głównie odmiany przetwórcze, z podziałem na zagraniczne, i przede wszystkim polskie, z hodowli Instytutu Ogrodnictwa (IO) w Skierniewicach (‘Tisel’, ‘Tiben’, ‘Ruben’, ‘Ores’ i ‘Tihope’), jako efekt „rekonstrukcji odmianowej”. Na nowozakładanych plantacjach sadzone są nowsze odmiany tj. ‘Gofert’, ‘Polares’, ‘Polben’ i ‘Polonus’. Odmiany te są efektem programu hodowli nowych odmian porzeczki czarnej w IO, realizowanego od 1986 r. Krótki opis (i zdjęcia owoców) oraz możliwości zakupu materiału szkółkarskiego w/w odmian porzeczki czarnej są dostępne na stronie IO: //www.inhort.pl/odmiany-hodowli-io.
Owoce deserowe porzeczki czarnej
Szacuje się, że tylko 1-2% całkowitej, krajowej produkcji stanowią owoce deserowe porzeczki czarnej, które są kierowane na rynki krajowe i zagraniczne. Jednak nie wszystkie powszechnie znane i uprawiane w naszym kraju odmiany tego gatunku spełniają wymagania owoców deserowych do bezpośredniego spożycia. Owoce deserowe porzeczki czarnej powinny charakteryzować się atrakcyjnym wyglądem (duże, wyrównane w gronie owoce), (fot. 1), dobrym, słodkawym smakiem, wysoką jędrnością i dłuższym okresem trwałości pozbiorczej („shelf life”), długimi gronami owocowymi, a także wysokimi wartościami odżywczymi i prozdrowotnymi. Ponadto odmiany porzeczki czarnej o deserowych owocach powinny być przydatne do uprawy w formie szpalerowej (ręczny zbiór owoców) i odporne na najgroźniejszego szkodnika – wielkopąkowca porzeczkowego i patogeny chorobotwórcze.
Obserwuje się zainteresowanie naszych plantatorów uprawą deserowych odmian porzeczki czarnej, w formie szpalerowej i ręcznym zbiorem owoców. Aktualnie stara, polska odmiana ‘Bona’ (wyhodowana w 1991 r.), (fot. 2) jest odmianą deserową i uprawianą na małą skalę w Polsce i w niektórych krajach Europy (Belgia, Holandia, Niemcy i UK). Poza zaletami: atrakcyjne, duże, smaczne i słodkie owoce, posiada takie wady jak, krótkie grona owocowe, średnią zawartość związków bioaktywnych (prozdrowotnych), a także dużą wrażliwość na szkodnika – wielkopąkowca i choroby grzybowe, słaby wzrost roślin i rozłożysty pokrój krzewów.
Z polskich odmian – ‘Gofert’ (fot. 3) i ‘Tihope’ (fot. 4) są wdrażane w uprawie szpalerowej do produkcji owoców deserowych porzeczek czarnych.
Z punktu widzenia konsumenta porzeczki czarne mają niedocenione, ale bardzo duże wartości odżywcze i prozdrowotne. Owoce te są bardzo bogate w witaminę C, antocyjany, polifenole i flawonoidy, które działają przeciwutleniająco. Zawierają one także witaminy z grupy A, B i E oraz kwasy organiczne (foliowy i luteina, garbniki), makro- i mikroelementy, takie jak magnez, wapń, potas, fosfor, magnez, żelazo, jod, mangan i bor oraz olejki eteryczne, pektyny i błonnik. Mają one wysokie właściwości lecznicze i korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Należy podkreślić, że bezpośrednie spożywanie porzeczek czarnych gwarantuje zachowanie wszystkich w/w bioaktywnych związków.
Składniki odżywcze można znaleźć pod linkiem:
//apetytnapolskie.com/porzeczka-czarna-bomba-z-witamina-c/
Czarne złote
Porzeczki czarne nazywane „czarnym złotem” wymagają większej akcji promocyjnej, jak ostatnio kampania pt. „Czas na polskie superowoce”, ze względu na wysokie wartości odżywcze, a głównie zdrowotne (wysoka zawartość przeciwutleniaczy, w tym dużo antocyjanów i witaminy C, bogactwo składników mineralnych i błonnika), wysoką funkcjonalność (silny aromat i barwa soku) oraz wiele zastosowań spożywczych. Korzyści zdrowotne („health benefits”) porzeczek czarnych i ich przetworów wynikające z badań naukowych są następujące:
- Zawierają duże ilości fitochemikaliów fenolowych zwanych antocyjanami. Badania naukowe sugerują, że spożywanie porzeczek czarnych i ich przetworów ma potencjalne skutki zdrowotne, działają one przeciwko chorobom nowotworowym, starzeniu się, stanom zapalnym i chorobom neurologicznym.
- Mają wysoką aktywność przeciwutleniającą (zdolność absorpcji rodników tlenowych – ORAC) wynoszącą 7950 ekwiwalentów Trolox na 100 g, co jest jedną z najwyższych wartości dla owoców porzeczki czarnej, po aronii, bzie czarnym i żurawinie.
- Są doskonałym źródłem przeciwutleniającej witaminy C. Tylko 100 g świeżych owoców niektórych odmian porzeczki czarnej zapewnia nawet ponad 300% zalecanego dziennego spożycia witaminy C. Badania naukowe wykazały, że spożywanie owoców bogatych w witaminę C pomaga organizmowi zwiększyć odporność na czynniki zakaźne, a także przyczynia się do usuwania szkodliwych wolnych rodników tlenowych z organizmu.
- Zawierają niską ilość, ale ważną witaminę A i flawonoidowe przeciwutleniacze, takie jak beta-karoten, zeaksantyna i kryptoksantyna. Witamina A jest również potrzebna do zachowania integralności błony śluzowej i skóry i niezbędna do prawidłowego widzenia. Ponadto spożywanie naturalnych owoców bogatych w przeciwutleniacze flawonoidowe pomaga chronić przed chorobami nowotworowymi płuc i jamy ustnej.
- Są również bogate w wiele niezbędnych witamin, z grupy B, takich jak kwas pantotenowy (witamina B5), pirydoksyna (witamina B-6) i tiamina (witamina B-1). Witaminy te są niezbędne w tym sensie, że organizm ludzki potrzebuje ich ze źródeł zewnętrznych, w celu uzupełnienia oraz prawidłowych procesów metabolicznych.
- Zawierają także pewne ilości żelaza mineralnego. Spożycie 100 g owoców porzeczki czarnej zapewnia około 10% dziennej zalecanej dawki tego minerału. Żelazo jest niezbędnym czynnikiem wpływającym na metabolizm komórkowy sterowany oksydazą cytochromową i wytwarzanie czerwonych krwinek w szpiku kostnym.
- Ponadto owoce te są dobrym źródłem innych ważnych składników mineralnych, takich jak miedź, wapń, fosfor, mangan, magnez i potas, które są niezbędne do prawidłowego metabolizmu ludzkiego organizmu.
W opinii specjalistów z branży niestety, słabością owoców porzeczki czarnej jest mała popularność na rynkach, spadek spożycia, wysoka kwasowość oraz pozycjonowanie produktu na półkach w marketach, ponieważ są one postrzegane przez niektórych konsumentów jako „staromodny owoc”. A szkoda, że jest niedoceniany ponieważ ten niezwykle cenny odżywczo owoc powinien być częściej spożywany w postaci świeżej, czy przetworzonej np. w postaci soków czy nektarów z korzyścią dla naszego zdrowia i wyglądu.
Wykaz fotografii: (autorstwo S. Pluta)
- Wygląd owoców deserowych porzeczki czarnej
- Owoce deserowe odmiany ‘Bona’
- Odmiana ‘Gofert’ o smacznych, słodkawych owocach, wysokiej zawartości ekstraktu i witaminy C
- Atrakcyjne owoce odmiany ‘Tihope’- nowej odmiany hodowli IO.
“”
