Agrest – dobrze znany w Polsce
Agrest (Ribes grossularia L.) gatunek spokrewniony do porzeczek jest powszechnie uprawiany w Polsce na plantacjach towarowych oraz w ogrodach przydomowych i na działkach. Gatunek ten jest także dobrym uzupełnieniem w uprawie towarowej porzeczki czarnej i czerwonej, w celu zmniejszenia ryzyka produkcyjnego i lepszego wykorzystania maszyn do pielęgnacji krzewów i zbioru owoców. Polska od wielu lat zaliczana jest do ścisłej czołówki w Europie i na świecie, w produkcji i eksporcie owoców i mrożonek agrestu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS, 2019) roczna krajowa produkcja tych owoców w ostatniej dekadzie lat wyniosła od 9,5 do 16, 0 tys. ton (wyk. 1).
Jak widać na wykresie 1, produkcja agrestu w Polsce ma tendencję spadkową, szczególnie w ostatnich 6 latach, kiedy nastąpił kryzys, związany ze słabszym zainteresowaniem tymi owocami i półproduktami przez kontrahentów zagranicznych, głównie z krajów UE. Inną przyczyną zmniejszenia zbiorów owoców agrestu w naszym kraju jest brak szerokiego asortymentu nowych odmian, przydatnych do uprawy towarowej. Chodzi o nowe, plenne odmiany, wytwarzające wysokiej jakości owoce przydatne do przetwórstwa i zamrażalnictwa, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu oraz dobrze przystosowane do warunków przyrodniczych Polski i spełniające wymogi kombajnowego zbioru owoców. Poszukiwane są głównie odmiany o żółtych, zielonożółtych owalnych owocach, o bezkolcowych pędach.
Inne odmiany agrestu
W uprawie agrestu ciągle dominuje stara, angielska odmiana ‘Biały Triumf.’ Odmiana ta jest bardzo plenna, wytwarza duże, żółto-zielone owoce (fot. 1), przydatne do przetwórstwa i zamrażalnictwa i przystosowana do zbioru kombajnowego. Jednak główną wadą tej odmiany jest duża podatność roślin (liście i pędy), jak i owoców na amerykańskiego mączniaka agrestu i antraknozę (opadzinę) liści porzeczek. Stwarza to poważne problemy w produkcji wielkotowarowej, związane z stosowaniem intensywnej ochrony chemicznej, co podnosi koszty produkcji i niesie ryzyko pozostałości pestycydów w owocach.
Jako uzupełnienie tej odmiany w uprawie jest inna, angielska odmiana ‘Invicta’. Jest o kilka dni wcześniej dojrzewająca od poprzedniej, plenna, wytwarzająca duże owoce, barwy żółtej (fot. 2), chociaż owoce pokryte są małą szczecinką. Początkowo rośliny i owoce były tolerancyjne na mączniaka, ale w ostatnich, bardziej sprzyjających latach, coraz więcej objawów choroby występuje na roślinach tej odmiany.
W ostatnich 5-7 latach nasi plantatorzy w nasadzeniach wdrożeniowych sadzili inne odmiany, jak ‘Macurines’ i ‘Rodnik’, których krótkie opisy przedstawiono poniżej.
‘Mucurines‘ (fot. 3) – rosyjska, średnio-późna, uniwersalna odmiana, o owocach deserowych i do przetwórstwa, wytwarza duże (5-6 g), żółto-zielone owoce, o słodko-kwaskowym, dobrym smaku. Krzewy rosną średnio silne, pokrój rozłożysty, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu.
‘Rodnik’ (fot. 4) – inna rosyjska, średnio-wczesna, deserowa odmiana, o dużych (5,0-5,5 g) i owalnych owocach, barwy zielono-żółtej, dojrzałe są żółte, smaczne. Krzewy rosną średnio silnie, o pokroju wzniesionym i zwartym, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu.
Ponadto na małą skalę rozwinęła się w Polsce (i w innych krajach Europy) uprawa odmian, o deserowej jakości owoców, kierowanych bezpośrednio na świeży rynek. Owoce deserowe agrestu (fot. 5) powinny charakteryzować się atrakcyjnym wyglądem, dużą masą (wielkością), dobrym smakiem, o różnej barwie skórki (czerwonej i żółtej), powinny być jędrne i o przedłużonej trwałości pozbiorczej i trwałości („shelf life”). Produkcja owoców odmian deserowych agrestu w formie szpalerowej (ręczny zbiór owoców) jest nowym kierunkiem uprawy lub często uzupełnieniem wcześniej uprawianych porzeczek (czerwonych i czarnych) w tej technologii, daje dużo wyższą opłacalność, niż owoce przemysłowe zbierane kombajnowo.
Owoce agrestu nadają się do bezpośredniego spożycia, są one także surowcem dla przemysłu zamrażalniczego i przetwórczego. Wykorzystuje się je do produkcji kompotów, galaretek, dżemów i do kandyzowania. Agrest może być użyty jako komponent mrożonych mieszanek owocowych, soków i dodatków piekarniczych. Wykorzystuje się te owoce również do produkcji pektyn roślinnych, które mogą stanowić zamiennik dla żelatyny zwierzęcej.
Agrest na zdrowie
Owoce agrestu mają wysokie właściwości odżywcze i zdrowotne oraz odgrywają ważną rolę w racjonalnym żywieniu człowieka. Owoce te średnio zawierają 6-12% cukrów (fruktozy, glukozy i sacharozy), kwasów organicznych (0,4-1,7%), dużo pektyn (0,88%), błonnika, witaminę C (30-60 mg%), witaminy z grup B (B1, B2, B3, B6, i B9) oraz P i E, prowitaminę A, flawonoidy (rutyna), a także związki mineralne potasu, fosforu, wapnia, magnezu, żelaza i cynku. Owoce te są dietetyczne i niskokaloryczne (wartość energetyczna – 44 kcal/ 100 g), zawierają mało tłuszczów i białka. Ponadto agrest ma cenne właściwości prozdrowotne i lecznicze dla organizmu ludzkiego, potwierdzone licznymi badaniami naukowymi.
- Dojrzałe owoce zawierają dużo serotoniny, która ma działanie przeciwnowotworowe,
- Są bogate w luteinę, która wspomaga pracę i łagodzi skutki zmęczonych oczu,
- Kwasy organiczne (jabłkowy i cytrynowy) wspomagają trawienie, a błonnik ułatwia pracę przewodu pokarmowego, pobudzając perystaltykę jelit.
- Jest źródłem pektyn, które obniżają poziom złego cholesterolu (LDL) we krwi. Zawiera także potas zmniejszający ciśnienie tętnicze krwi. Oba związki przyczyniają się do zapobiegania nadciśnieniu, miażdżycy tętnic i innych chorób układu sercowo-naczyniowego,
- Duża zawartość rutyny i witaminy C, czyli silnych antyoksydantów, które „wymiatają” z organizmu szkodliwe wolne rodniki oraz opóźniają starzenie się skóry,
- Zawierają również magnez oraz witaminy z grupy B, które wspomagają układ nerwowy. Poprawiają też pamięć i koncentrację, łagodzą objawy stresu,
- Owoce zawierają także żelazo i są bogate w witaminę C, która ułatwia jego przyswajanie oraz wspomaga wytwarzanie czerwonych krwinek, godne polecenia przy niedokrwistości i anemii,
- Owoce zawierają substancje o działaniu przeciwzapalnym, które wzmacniają i łagodzą objawy zwyrodnienia stawów.
- Agrest działa jak bardzo łagodny środek przeczyszczający, ma właściwości moczopędne dzięki temu pomaga usuwać z organizmu nadmiar kwasu moczowego. Polecany jest przy przewlekłych zaparciach, zaburzeniach metabolizmu i otyłości.
- Owoce te zawierają substancje o działaniu alkalizującym, co pomaga utrzymać naturalną równowagę kwasowo-zasadową w organizmie,
- Kilka dojrzałych i rozdrobnionych owoców agrestu może być zastosowane jako naturalna maseczka do twarzy. Wystarczy nałożyć je na umytą twarz na 15-20 min. i zmyć letnią wodą. Ten prosty zabieg przywróci skórze blask i delikatnie wygładza cerę.
Doceńmy agrest
W podsumowaniu należy stwierdzić, że produkcja agrestu w Polsce ma szansę ponownego rozwoju i powrotu na właściwy poziom z przed kilku lat, pod warunkiem zagwarantowania bardziej stabilnych i opłacalnych cen za te owoce naszym plantatorom. Ostatnio szersza promocja owoców jagodowych („super owoców”), w tym agrestu, przyczyni się także do większego zainteresowania importerów tymi owocami i mrożonkami. Ponadto niedocenione właściwości odżywcze, dietetyczne, a głównie zdrowotne i lecznicze agrestu i przetworów przyczynią się do wzrostu ich spożycia i w rezultacie pobudzenia tej branży owoców w najbliższej przyszłości, w naszym kraju.
Fotografie: S. Pluta
- Owoce odmiany ‘Biały Triumf’‘
- Owoce odmiany ‘Invicta‘
- Owoce odmiany ‘Macurines’
- Owoce odmiany ‘Rodnik’
- Wygląd owoców typu deserowego agrestu
“”