fbpx

Agrest – dobrze znany w Polsce

Agrest (Ribes grossularia L.) gatunek spokrewniony do porzeczek jest powszechnie uprawiany w Polsce na plantacjach towarowych oraz w ogrodach przydomowych i na działkach. Gatunek ten jest także dobrym uzupełnieniem w uprawie towarowej porzeczki czarnej i czerwonej, w celu zmniejszenia ryzyka produkcyjnego i lepszego wykorzystania maszyn do pielęgnacji krzewów i zbioru owoców. Polska od wielu lat zaliczana jest do ścisłej czołówki w Europie i na świecie, w produkcji i eksporcie owoców i mrożonek agrestu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS, 2019) roczna krajowa produkcja tych owoców w ostatniej dekadzie lat wyniosła od 9,5 do 16, 0 tys. ton (wyk. 1).

produkcja agrestu w Polsce

Jak widać na wykresie 1, produkcja agrestu w Polsce ma tendencję spadkową, szczególnie w ostatnich 6 latach, kiedy nastąpił kryzys, związany ze słabszym zainteresowaniem tymi owocami i półproduktami przez kontrahentów zagranicznych, głównie z krajów UE. Inną przyczyną zmniejszenia zbiorów owoców agrestu w naszym kraju jest brak szerokiego asortymentu nowych odmian, przydatnych do uprawy towarowej. Chodzi o nowe, plenne odmiany, wytwarzające wysokiej jakości owoce przydatne do przetwórstwa i zamrażalnictwa, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu oraz dobrze przystosowane do warunków przyrodniczych Polski i spełniające wymogi kombajnowego zbioru owoców. Poszukiwane są głównie odmiany o żółtych, zielonożółtych owalnych owocach, o bezkolcowych pędach.

Inne odmiany agrestu


W uprawie agrestu ciągle dominuje stara, angielska odmiana ‘Biały Triumf.’ Odmiana ta jest bardzo plenna, wytwarza duże, żółto-zielone owoce (fot. 1), przydatne do przetwórstwa i zamrażalnictwa i przystosowana do zbioru kombajnowego. Jednak główną wadą tej odmiany jest duża podatność roślin (liście i pędy), jak i owoców na amerykańskiego mączniaka agrestu i antraknozę (opadzinę) liści porzeczek. Stwarza to poważne problemy w produkcji wielkotowarowej, związane z stosowaniem intensywnej ochrony chemicznej, co podnosi koszty produkcji i niesie ryzyko pozostałości pestycydów w owocach.

odmiany agrestu

Jako uzupełnienie tej odmiany w uprawie jest inna, angielska odmiana ‘Invicta’. Jest o kilka dni wcześniej dojrzewająca od poprzedniej, plenna, wytwarzająca duże owoce, barwy żółtej (fot. 2), chociaż owoce pokryte są małą szczecinką. Początkowo rośliny i owoce były tolerancyjne na mączniaka, ale w ostatnich, bardziej sprzyjających latach, coraz więcej objawów choroby występuje na roślinach tej odmiany.

agrest właściwości odżywcze

W ostatnich 5-7 latach nasi plantatorzy w nasadzeniach wdrożeniowych sadzili inne odmiany, jak ‘Macurines’ i ‘Rodnik’, których krótkie opisy przedstawiono poniżej.

‘Mucurines‘ (fot. 3) – rosyjska, średnio-późna, uniwersalna odmiana, o owocach deserowych i do przetwórstwa, wytwarza duże (5-6 g), żółto-zielone owoce, o słodko-kwaskowym, dobrym smaku. Krzewy rosną średnio silne, pokrój rozłożysty, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu.

agrest uprawa w Polsce

‘Rodnik’ (fot. 4) – inna rosyjska, średnio-wczesna, deserowa odmiana, o dużych (5,0-5,5 g) i owalnych owocach, barwy zielono-żółtej, dojrzałe są żółte, smaczne. Krzewy rosną średnio silnie, o pokroju wzniesionym i zwartym, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu.

agrest zalety

Ponadto na małą skalę rozwinęła się w Polsce (i w innych krajach Europy) uprawa odmian, o deserowej jakości owoców, kierowanych bezpośrednio na świeży rynek. Owoce deserowe agrestu (fot. 5) powinny charakteryzować się atrakcyjnym wyglądem, dużą masą (wielkością), dobrym smakiem, o różnej barwie skórki (czerwonej i żółtej), powinny być jędrne i o przedłużonej trwałości pozbiorczej i trwałości („shelf life”). Produkcja owoców odmian deserowych agrestu w formie szpalerowej (ręczny zbiór owoców) jest nowym kierunkiem uprawy lub często uzupełnieniem wcześniej uprawianych porzeczek (czerwonych i czarnych) w tej technologii, daje dużo wyższą opłacalność, niż owoce przemysłowe zbierane kombajnowo.

Owoce agrestu nadają się do bezpośredniego spożycia, są one także surowcem dla przemysłu zamrażalniczego i przetwórczego. Wykorzystuje się je do produkcji kompotów, galaretek, dżemów i do kandyzowania. Agrest może być użyty jako komponent mrożonych mieszanek owocowych, soków i dodatków piekarniczych. Wykorzystuje się te owoce również do produkcji pektyn roślinnych, które  mogą stanowić zamiennik dla żelatyny zwierzęcej.

Agrest na zdrowie


Owoce agrestu mają wysokie właściwości odżywcze i zdrowotne oraz odgrywają ważną rolę w racjonalnym żywieniu człowieka. Owoce te średnio zawierają 6-12% cukrów (fruktozy, glukozy i sacharozy), kwasów organicznych (0,4-1,7%), dużo pektyn (0,88%), błonnika, witaminę C (30-60 mg%), witaminy z grup B (B1, B2, B3, B6, i B9) oraz P i E, prowitaminę A, flawonoidy (rutyna), a także związki mineralne potasu, fosforu, wapnia, magnezu, żelaza i cynku. Owoce te są dietetyczne i niskokaloryczne (wartość energetyczna – 44 kcal/ 100 g), zawierają mało tłuszczów i białka. Ponadto agrest ma cenne właściwości prozdrowotne i lecznicze dla organizmu ludzkiego, potwierdzone licznymi badaniami naukowymi.

  • Dojrzałe owoce zawierają dużo serotoniny, która ma działanie przeciwnowotworowe,
  • Są bogate w luteinę, która wspomaga pracę i łagodzi skutki zmęczonych oczu,
  • Kwasy organiczne (jabłkowy i cytrynowy) wspomagają trawienie, a błonnik ułatwia pracę przewodu pokarmowego, pobudzając perystaltykę jelit.
  • Jest źródłem pektyn, które obniżają poziom złego cholesterolu (LDL) we krwi. Zawiera także potas zmniejszający ciśnienie tętnicze krwi. Oba związki przyczyniają się do zapobiegania nadciśnieniu, miażdżycy tętnic i innych chorób układu sercowo-naczyniowego,
  • Duża zawartość rutyny i witaminy C, czyli silnych antyoksydantów, które „wymiatają” z organizmu szkodliwe wolne rodniki oraz opóźniają starzenie się skóry,
  • Zawierają również magnez oraz witaminy z grupy B, które wspomagają układ nerwowy. Poprawiają też pamięć i koncentrację, łagodzą objawy stresu,
  • Owoce zawierają także żelazo i są bogate w witaminę C, która ułatwia jego przyswajanie oraz wspomaga wytwarzanie czerwonych krwinek, godne polecenia przy niedokrwistości i anemii,
  • Owoce zawierają substancje o działaniu przeciwzapalnym, które wzmacniają i łagodzą objawy zwyrodnienia stawów.
  • Agrest działa jak bardzo łagodny środek przeczyszczający, ma właściwości moczopędne dzięki temu pomaga usuwać z organizmu nadmiar kwasu moczowego. Polecany jest przy przewlekłych zaparciach, zaburzeniach metabolizmu i otyłości.
  • Owoce te zawierają substancje o działaniu alkalizującym, co pomaga utrzymać naturalną równowagę kwasowo-zasadową w organizmie,
  • Kilka dojrzałych i rozdrobnionych owoców agrestu może być zastosowane jako naturalna maseczka do twarzy. Wystarczy nałożyć je na umytą twarz na 15-20 min. i zmyć letnią wodą. Ten prosty zabieg przywróci skórze blask i delikatnie wygładza cerę.

Doceńmy agrest


W podsumowaniu należy stwierdzić, że produkcja agrestu w Polsce ma szansę ponownego rozwoju i powrotu na właściwy poziom z przed kilku lat, pod warunkiem zagwarantowania bardziej stabilnych i opłacalnych cen za te owoce naszym plantatorom. Ostatnio szersza promocja owoców jagodowych („super owoców”), w tym agrestu, przyczyni się także do większego zainteresowania importerów tymi owocami i mrożonkami. Ponadto niedocenione właściwości odżywcze, dietetyczne, a głównie zdrowotne i lecznicze agrestu i przetworów przyczynią się do wzrostu ich spożycia i w rezultacie pobudzenia tej branży owoców w najbliższej przyszłości, w naszym kraju.

Fotografie: S. Pluta

  1. Owoce odmiany ‘Biały Triumf’‘
  2. Owoce odmiany ‘Invicta‘
  3. Owoce odmiany ‘Macurines’
  4. Owoce odmiany ‘Rodnik’
  5. Wygląd owoców typu deserowego agrestu

“”

Dr hab. Stanisław Pluta, prof. IO

Zakład Hodowli Roślin Ogrodniczych, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Absolwent Wydziału Ogrodniczego Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Pracownik naukowy Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach od 1985 roku. Genetyk i hodowca nowych odmian porzeczki czarnej, agrestu, borówki wysokiej i świdośliwy w Zakładzie Hodowli Roślin Ogrodniczych. Jest członkiem zwyczajnym lub honorowym kilku krajowych i zagranicznych organizacji i stowarzyszeń. Jest autorem i współautorem wielu oryginalnych publikacji i doniesień naukowych w języku polskim i angielskim, monografii i instrukcji wdrożeniowych oraz ponad 140 artykułów popularno-naukowych. Autor 10 nowych odmian porzeczki czarnej i 2 odmian agrestu.