Kwaszeniak, korniszon, konserwa, mizeria – różnorodność zastosowania polskich odmian ogórka polowego – Dr Urszula Kłosińska, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach

Ogórek jest warzywem bardzo lubianym i chętnie spożywanym przez Polaków w różnej postaci. To właśnie on nadaje każdej surówce niepowtarzalny smak i aromat świeżości. Większości z nas znane są dwa typy ogórków: długi tzw. „wężowy” uprawiany w szklarni – dostępny w sprzedaży niemal przez cały rok oraz krótki ogórek polowy dostępny w okresie wakacyjnym. Te dwa rodzaje ogórków różnią się nie tylko miejscem uprawy, ale przede wszystkim wyglądem i sposobem użytkowania. Ogórki szklarniowe mają gładką skórkę i są znacznie dłuższe od polowych,  natomiast ogórki polowe posiadają brodawki, tj. uwypuklenia skórki zakończone kolcami. W zależności od wielkości brodawek mamy odmiany drobnobrodawkowe i grubobrodawkowe. Większość odmian polowych to odmiany grubobrodawkowe. Najczęściej wielkość brodawek jest odwrotnie skorelowana z ich ilością.

Ogórki grubobrodatkowe:

Odmiany drobnobrodawkowe posiadają liczne i bardzo małe brodawki, a odmiany grubobrodawkowe charakteryzują się małą ilością średniej wielkości brodawek. Dużym atutem ogórków polowych jest ich różnorodność zastosowania, począwszy od spożycia na świeżo (mizeria, sałatki) do przyrządzania przetworów (kwaszenie, konserwowanie, korniszony).

Ogórki drobnobrodatkowe:

Natomiast ogórki szklarniowe nie nadają się na przetwory i przeznaczone są głównie na sałatki, bądź jako dodatek do kanapek.

Ogórki do wyboru, do koloru

Wybór odpowiedniej odmiany jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o sukcesie uprawy. Asortyment polskich odmian ogórka polowego jest duży, a ostatnio pojawiły się w sprzedaży także odmiany ogórków partenokarpicznych, które nie wymagają zapylenia przez pszczoły. Odmiany te rekomendowane są do uprawy w tunelu, natomiast owoce z takiej uprawy polecane są tylko na małosolne, gdyż ze względu na delikatniejszą skórkę nie nadają się do kwaszenia. Poniżej prezentujemy cztery najnowsze odmiany ogórka polowego – Ares F₁, Ikar F₁, Ibis F₁ i Zefir F₁ – wyhodowane w Instytucie Ogrodnictwa. Należą one do odmian grubobrodawkowych o przewadze kwiatów żeńskich i doskonale nadają się do kwaszenia i konserwowania, jak również do spożycia na świeżo („3 w 1”). Charakteryzują się wysokim plonem i dobrą jego jakością, a ich owoce różnią się nieco długością i kształtem, wybarwieniem skórki, wielkością brodawek i ornamentacją. Warto podkreślić, że nie posiadają tendencji do zniekształceń oraz przerastania na grubość, czyli tworzenia owoców „beczułkowych”. Ich owoce są bardzo smaczne, chrupkie, i co ważne dla konsumentów – pozbawione goryczy. Wszystkie cztery odmiany posiadają kompleksową odporność na choroby, dzięki czemu polecane są do upraw ekologicznych i integrowanych z ograniczoną ochroną chemiczną.

ARES F₁ – średnio wczesna odmiana mieszańcowa ogórka polowego, o bardzo dobrej strukturze plonowania (ponad 95% plonu handlowego w plonie ogólnym). Rośliny o silnym wzroście i licznych pędach bocznych, z przewagą kwiatów żeńskich; bardzo odporne na stresowe warunki środowiska, min.: chłody, suszę i wiatry. Odmiana rozpoczyna owocowanie około 50-55 dni po siewie i wyróżnia się długim okresem wegetacji umożliwiającym zbiory nawet do końca września. Wykształca owoce średniej długości, bardzo kształtne, cylindryczne, pokryte zieloną skórką z lekkim połyskiem i brodawkami średniej wielkości. Stosunek długości do szerokości wynosi 3,1:1. Owoce nie wykazują tendencji do przerastania na grubość, żółknięcia oraz zniekształceń. Oprócz walorów wizualnych odznaczają także bardzo dobrym smakiem pozbawionym goryczy, chrupkością oraz małą i zwartą komorą nasienną. Zachowują także wysoką jakość i trwałość pozbiorczą. Polecane są do konserwowania i kwaszenia oraz na korniszony. Największą zaletą odmiany jest bardzo wysoki poziom odporności na mączniaka rzekomego, znacznie przewyższający odporność wielu polskich i zagranicznych odmian ogórka.

Fot. 1. Owoce odmiany Ares F₁

Fot. 2. Długi okres wegetacji odmiany Ares F₁ (po lewej)

ZEFIR F₁ – wczesna odmiana mieszańcowa ogórka polowego, bardzo plenna i stabilna w plonowaniu. Rośliny o ciągłym typie wzrostu i silnym wigorze, z przewagą kwiatów żeńskich. Odmiana tworzy owoce bardzo kształtne, cylindryczne z lekko zaznaczonymi bruzdami; skórka intensywnie zielona, błyszcząca z jasnymi smugami do połowy długości owocu; brodawki średniej wielkości. Owoce nie przerastają na grubość, odznaczają się wysoką zawartością suchej masy, cukrów, witaminy C oraz niskim poziomem azotanów, w przetworach nie miękną i nie mają pustych przestrzeni. Największym atutem odmiany jest wysoki plon wczesny oraz bardzo dobra przydatność do kwaszenia. Odmiana polecana do kwaszenia i konserwowania oraz ze względu na bardzo dobre walory smakowe (chrupkość, brak goryczy) również do bezpośredniej konsumpcji. Charakteryzuje się kompleksową odpornością na choroby, w tym na mączniaka rzekomego. Odmiana Zefir F₁ podczas targów Gardenia 2018 otrzymała Złoty Medal 2018 – Wybór Konsumentów.

Fot. 3. Owoce odmiany Zefir F₁              

IBIS F₁ – wczesna i bardzo plenna odmiana mieszańcowa ogórka polowego. Jest to pierwsza polska odmiana tolerancyjna na obniżone temperatury w fazie wschodów i pierwszych liści, dzięki czemu można uprawiać ją w gruncie bez konieczności okrywania włókniną i bez ryzyka uszkodzeń chłodowych. Jest to bardzo ważna cecha zwłaszcza w warunkach klimatycznych Polski, gdzie wiosną nie zawsze panują optymalne warunki do wschodów ciepłolubnej rośliny jaką jest ogórek. Owoce są krótkie do średnich, tępo zakończone przy nasadzie, nie przerastają na grubość; skórka zielona do ciemnozielonej pokryta drobnymi brodawkami. Owoce nadają się do kwaszenia i konserwowania, a zbierane codziennie także na korniszony. Są bardzo smaczne, chrupkie, z niewielką komorą nasienną i pozbawione goryczy. Odmiana posiada kompleksową odporność na choroby (mączniak rzekomy i prawdziwy, parch dyniowatych, wirus mozaiki ogórka). Dodatkowym jej atutem jest tolerancja na niedobór wody w glebie.

Fot. 4. Owoce odmiany Ibis F₁

IKAR F₁ – średnio wczesna i niezwykle plenna odmiana mieszańcowa ogórka polowego, o bardzo dużym udziale owoców handlowych w plonie ogólnym. Odmiana wyróżnia się silnym wzrostem roślin i długim okresem wegetacji. Owoce są krótkie do średnich, cylindryczne bez szyjki, nieprzerastające na grubość, skórka intensywnie zielona z połyskiem, brodawki średniej wielkości, komora nasienna mała i zwarta, miąższ jasnozielony. Odmiana cenna z uwagi na atrakcyjny wygląd i walory smakowe owoców oraz brak goryczy. Jest szczególnie przydatna do przetwórstwa – głównie do kwaszenia i konserwowania. Owoce w przetworach są chrupkie, nie miękną i nie mają pustych przestrzeni. Ikar F₁ posiada kompleksową odporność na choroby, zwłaszcza bardzo wysoki poziom odporności na mączniaka rzekomego.

Fot. 5. Owoce odmiany Ikar F₁

Nowe odmiany ogórka polowego hodowli Instytutu Ogrodnictwa bardzo dobrze sprawdzają się zarówno na plantacjach wielkotowarowych, jak i w ogrodach przydomowych. Zachęcam do ich skosztowania, a posiadaczy działek także do ich uprawy, pamiętając że druga połowa maja – po tzw. „Zimnych Ogrodnikach” i „Zimnej Zośce” – to najlepszy czas na wysiew ogórków.