Wśród polskich owoców możemy wymienić takie, które zaliczymy do tzw. superowoców (superfruits). Zostały tak nazwane, ponieważ zawierają niezwykle dużą ilość cennych substancji (witamin, składników mineralnych, antyoksydantów, fitozwiązków), które wpierają nasze zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Oczywiście wszystkie owoce są zdrowe, ale superowoce zwłaszcza kiedy jest na nie sezon, powinny być nieodzownym elementem codziennego jadłospisu. Do superowoców należą owoce jagodowe takie jak: borówka, malina, truskawka czy aronia. Ponieważ wciąż nie wszystkie polskie superfruits są popularne, warto je promować wśród konsumentów i zachęcać do ich odkrywania. Dlatego m.in. powstał projekt Czas na polskie superowoce!, którego głównym celem jest wzrost świadomości społeczeństwa na temat wyjątkowych walorów polskich owoców jagodowych oraz promocja pojęcia „polskie superowoce”. W ramach programu podejmowane są działania mające na celu wykształcenie nawyku codziennego spożywania polskich owoców jagodowych – truskawek, malin, borówek, czarnej porzeczki, mini-kiwi, jagody kamczackiej, aronii. Warto o tym uświadamiać, tym bardziej, że już filiżanka polskich owoców jagodowych może stanowić 1 porcję owoców w ciągu dnia!
Polskie jagody i borówki
To niskokaloryczne owoce bogate w wit. C, witaminy z grupy B oraz makroelementy: potas, fosfor, wapń, magnez jak również szereg prozdrowotnych fitozwiązków[1]. Do najkorzystniejszych właściwości borówek i jagód należy ochrona przed nowotworami, za którą odpowiadają przede wszystkim antocyjany. Są one naturalnymi barwnikami pochodzenia roślinnego o właściwościach antyoksydacyjnych, to właśnie im borówki i jagody zawdzięczają swój granatowy kolor. Antyoksydanty hamują namnażanie się wolnych rodników w organizmie, których nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego a ten jest bezpośrednią przyczyną powstawania nowotworów. Dlatego tak ważne jest spożywanie produktów bogatych w naturalne antyoksydanty.
O borówkach i jagodach mówi się również, że mają tzw. działanie anti-aging, ponieważ zapobiegają procesom starzenia się. Owoce te dzięki zawartości dużej ilości garbników mają działanie ściągające i przeciwzapalne oraz wzmacniają naczynka krwionośne, co jest korzystne szczególne dla skóry ze skłonnościami do ich pękania. Obecność kwercetyny i rutyny dodatkowo wzmacnia barierę skóry oraz zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych.
Dzięki uszczelnieniu i poprawie elastyczności naczyń krwionośnych, borówki i jagody chronią przed nadciśnieniem tętniczym wykazują również właściwości obniżające ciśnienie krwi. Błonnik zawarty w tych owocach zmniejsza poziom złego cholesterolu. Zarówno krótko, jak i długotrwałe spożywanie jagód i borówek prowadzi do obniżenia poziomu cholesterolu oraz trójglicerydów.
Udowodniono, że borówki i jagody wspierają pracę mózgu i poprawiają pamięć. Badania pokazują, że spożycie jagody kamczackiej poprawia funkcje poznawcze oraz motoryczne, w szczególności u osób starszych[2] Efekt ten jest prawdopodobnie spowodowany dużą zawartością antocyjanów jak i fenoli. W jagodach i borówkach występują dodatkowo unikalne związki – irydoidy, rzadko występujące w owocach, które oprócz wpływu na smak, łącznie z polifenolami wykazują wysoką aktywność przeciwutleniającą i przeciwzapalną[3].
Polskie maliny
Malina stanowi cenne źródło w witaminy C, witaminy B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (niacyna), B5, B6, B7 (biotyna), B9 (kwas foliowy), A, E oraz K. Zawiera składniki mineralne jakie jak: mangan, potas, sód, wapń, magnez, żelazo, cynk, mangan, miedź. Dzięki bogatej zawartości flawonoidów (karoteny, luteina) owoce maliny mają czerwony, purpurowy lub czarny kolor. Beta karoten poprawia koloryt skóry i chroni ją przed poparzeniem słonecznym. Luteina wraz z zeaksantyną zgromadzona w soczewce oraz siatkówce oka, zapobiega procesom zwyrodnienia plamki żółtej związanym z wiekiem. Pozytywnie wpływa też na ostrość widzenia, przeciwdziała tworzeniu się zaćmy. Maliny dostarczają nam również kwercetyny uszczelniającej naczynia włosowate oraz katechin wykazujących działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne pomagające w walce z nowotworami, chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz stanami zapalnymi.
Polska aronia
Ten owoc zawiera najwięcej witaminy C, dwie garści aronii, czyli ok. 100 g owoców, pokryją 35% naszego dziennego zapotrzebowania na witaminę C, która reguluje szereg funkcji w organizmie, w tym m.in. wspieranie odporności, wpływ na gospodarkę hormonalną, przyswajanie żelaza czy gojenie się ran. Owoce aronii zawierają także potas, żelazo i mangan oraz witaminę A, E i B9 (kwas foliowy) jak również stanowią najbogatsze źródło witaminy P (rutyna i hesperydyna). Aronia jest cierpka w smaku ze względu na zawartość garbników, owoce wykorzystuje się głównie do produkcji soku, który wykazuje właściwości prozdrowotnej wspomaga bowiem profilaktykę miażdżycy i chorób układu krążenia.
Warto pamiętać o prozdrowotnych właściwościach polskich superfruits, po które możemy sięgać cały rok! W sezonie wybierać te świeże, a przez cały rok możemy korzystać z ich przetworów, takich jak np. soki 100%, na przykład w kartonowych opakowaniach.. Sięgając po produkty z polskich warzyw i owoców, warto szukać tych oznaczonych specjalnymi certyfikatami. Dużym ułatwieniem w wyborze produktów powstających z owoców i warzyw może być znak Certyfikowany Produkt (CP), dedykowany tego rodzaju artykułom spożywczym. Takie oznaczenie potwierdza, że produkt został poddany kontroli – eksperci ds. żywienia z niezależnych ośrodków badawczych potwierdzili jego naturalny skład. Co więcej, soki ze znakiem CP charakteryzuje wysoka zawartość składników odżywczych takich jak witaminy, składniki mineralne i inne fitoskładniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu.
*tekst powstał w konsultacji z ekspertem, dr Agnieszką Kozioł-Kozakowską, dietetyk i Adiunkt w klinice Pediatrii Gastroenterologii i Żywienia, Kierownik Pracowni Dietetyki Pediatrycznej UJ CM, Specjalizuje się w leczeniu dietetycznym.
[1] Kucharska, A. Z.; Sokół-Łętowska, A.; Oszmiański, J.; Piórecki, N.; Fecka, I. Iridoids, phenolic compounds and antioxidant activity of edible honeysuckle berries (Lonicera Caerulea Var. Kamtschatica Sevast.). Molecules; 2017.
[2] Devore, E. E.; Kang, J. H.; Breteler, M. M. B.; Grodstein, F. Dietary intake of berries and flavonoids in relation to cognitive decline. Ann Neurol 2012, 72 (1), 135–143.
[3] Gołba M.i in. 2020. Health Properties and Composition of Honeysuckle Berry Lonicera caerulea L. An Update on Recent StudiesMolecules. 2020 Feb; 25(3): 749.
