Dzień Ziemi stanowi doskonały czas na to, by wspomnieć o ekologicznych uprawach warzyw. Ograniczenie chemii ma dla ekosystemu ogromne znaczenie. Jest to możliwe do osiągnięcia nie tylko w przydomowych ogródkach, czy przez lokalnych rolników, ale również przez większe gospodarstwa. Dbanie o jakość gleby ma szczególne znaczenie w kontekście roślin bulwiastych, takich jak ziemniaki, marchew, seler, topinambur, czy pasternak.
Jednym z najważniejszych aspektów uprawy warzyw jest ich odpowiednie nawożenie. Gleba bogata w pierwiastki niezbędne do wzrostu roślin to gwarancja obfitych plonów. Nawozy chemiczne można z powodzeniem zastąpić tymi naturalnymi. Są to – obornik (również suszony lub granulowany), kora, węgiel brunatny, kompost lub nawóz zielony. Ten ostatni to wymieszane z glebą jesienne lub wiosenne rośliny motylkowate (np. koniczyna, wyka, fasola). Oprócz nawożenia ziemi konieczne jest usuwanie chwastów i zwalczanie szkodników – bez użycia chemii.
Zanim dojdzie do konieczności rozwiązywania problemów uprawnych, lepiej im zapobiegać. Najprostszym, jednak dość czasochłonnym rozwiązaniem, jest stosowanie pułapek na owady, siatek na gryzonie, a także ręczne usuwanie zainfekowanych fragmentów roślin. W celu zwalczania szkodników ekologiczni rolnicy wykorzystują też mikroorganizmy, takie jak dżdżownice, biedronki oraz preparaty zawierające dobre bakterie. Prawidłowe przygotowanie gleby, zachowanie zasad rolnych i dobór odpowiednich gatunków powinien zwiększyć szanse na zdrowe plony. A jakie warzywa bulwiaste cieszą się największą popularnością na polskich stołach?
Ziemniaki
Mimo, że ziemniaki nie figurują w klasyfikacji WHO jako warzywa, są jednym z najpopularniejszych dodatków do wielu polskich dań obiadowych. Te rośliny bulwiaste są bogatym w skrobię źródłem energii. Ze względu na dużą zawartość potasu oraz niewielką ilość sodu (pod warunkiem, że nie są dodatkowo solone), są zalecane osobom chorującym na nadciśnienie.[1] Doskonale smakują podane z mizerią, każdym rodzajem mięs lub samodzielnie – jako przekąska. Mogą być przyrządzane w formie puree, opiekane, bądź z grilla. To również główny składnik placków, czy pyz ziemniaczanych, a także klusek śląskich.
Seler
Seler korzeniowy to warzywo o niskiej wartości kalorycznej oraz dużej zawartości wody. Z tego względu może być doskonałym uzupełnieniem posiłków w diecie odchudzającej. Jest wyśmienitym dodatkiem do zup, surówek i soków warzywnych. To również doskonałe źródło potasu, który jest istotny dla pracy mięśnia sercowego. Zawiera wapń, magnez, cynk, molibden, a także witaminę C, B-karoten, foliany i witaminę K. Możemy w nim znaleźć przeciwutleniacze, które usuwają z organizmu wolne rodniki. Zmniejszają ryzyko stanów zapalnych, miażdżycy oraz chorób układu krążenia.[2] Wykazuje też zdolności hipolipidemiczne, tzn. obniżające poziom „złego” cholesterolu LDL we krwi i trójglicerydów. Sprawdzono to w jednym z badań naukowych mających śledzić efekt suplementacji selera i ćwiczeń pilatesu na poziom adiponektyny we krwi.[3]
Do rodziny selerowatych należy również pasternak. Wyglądem przypomina pietruszkę. Dzięki zawartości kwasu foliowego, witamin z grupy B, C oraz E jego spożycie zalecane jest kobietom w ciąży. Ma również działanie moczopędne, zwiększające apetyt oraz uspokajające.[4] W kuchni sprawdza się wyśmienicie np. jako składnik zup kremów.
Marchew
Marchewka to jedno z najbardziej popularnych polskich warzyw. Jest dodatkiem do obiadów, dań z grilla, potraw dla dzieci, a nawet deserów – chyba każdy chociaż raz spróbował ciasta marchewkowego. Sok z marchwi można zaliczyć do naturalnych kosmetyków, gdyż dzięki wysokiej zawartości witaminy E i beta-karotenu doskonale wpływa na regenerację skóry, wygładzanie drobnych zmarszczek oraz opóźnianie efektów starzenia. Najbardziej popularna odmiana marchwi jest pomarańczowa, jednak warzywo to występuje w dziesiątkach kolorów – od barwy białej do ciemnofioletowej.
Topinambur (słonecznik bulwiasty)
To nieco zapomniane, lecz uprawiane w Polsce od XVII wieku warzywo rozwija kształtne bulwy przypominające ziemniaki. Wykazuje dużą tolerancję na ubogą glebę oraz trudne warunki, takie jak mróz czy susza. Nie wymaga intensywnej pielęgnacji i jest odporny na działanie szkodników.[6] Ma niski indeks glikemiczny i jest zalecany w diecie osób z cukrzycą oraz nadwagą.
Topinambur jest warzywem, po które warto sięgać nie tylko ze względu na jego walory smakowe, ale także właściwości prozdrowotne. Zawiera m.in. inulinę, która jest naturalnym prebiotykiem i korzystnie wpływa na układ pokarmowy, sprzyja obniżeniu cukru we krwi oraz tzw. złego cholesterolu – mówi ekspert dr n. o zdr. Wanda Baltaza, dietetyk kliniczna, wykładowczyni na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
22 kwietnia to czas, w którym warto przypomnieć sobie, jakimi skarbami w postaci warzyw obdarowuje nas Ziemia. Dzięki korzystaniu z ekologicznych upraw możemy w jeszcze większym stopniu cieszyć się ich właściwościami. Warto o tym pamiętać podczas codziennych zakupów na lokalnym rynku.
[1] www.apetytnapolskie.com/ziemniak-klasyka-z-polskiego-pola/
[2] Hedayati N., BemaniNaeini M., Mohammaadinejad A., Ahmad Mohajeri S., Beneficial effects of celery (Apium graveolens) on metabolic syndrome: A review of the existing evidences. Phytotherapy Research, 33(12) 2019, 3040-3053
[3] Gorji N. E., Farzanegi P., Habibian M., Mahdirejei H. A., Celery as an effective suplement for pilaste exercise in weight loss studies. International Medical Journal, 22(3), 2015, 190-193
[4] A. Nowicka-Połeć, Czarne i białe, Działkowiec, nr 12/2012, s. 47; W. Czuksanow, Bitwa o pietruszkę, Zysk i S-ka, Wydanie I, s. 102-105.
[5] www.apetytnapolskie.com/apetyt-na-marchew-5-powodow-dla-ktorych-warto-pic-sok-marchwiowy-wiosna-i-latem/
[6] A. Szewczyk, M. Zagaja, J. Bryda, U. Kosikowska, Topinambur – new possibilities for use in a supplementation diet, Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2019, Vol 26, No 1, 24–28
